فساد دشمن اول اقتصاد

دکتر سیدفرهاد سجادی *

از هر ایرانی که پرسیده شود مهم‌ترین چالش‌ها و بحران‌های ایران امروز چیست، در پاسخ خواهد گفت؛ وجود تحریم و بحران هسته‌ای، بیکاری، رکود، تورم، بی‌آبی و خشکسالی، فرار مغز‌ها، حاشیه‌نشینی، بروز پدیده‌ای به نام داعش و دشمنان خارجی و … گرچه همه اینها در جای خود، قابل تأمل است، اما بر اساس داده‌های واقعی و عینی، بزرگ‌ترین دشمن مردم و دولت «فساد» است و فساد علت‌العلل بسیاری از مشکلات و موانع توسعه است.

نه دشمن خارجی و نه تحریم و نه خست زمین و آسمان امکان زوال و فروپاشی جامعه را ندارد. با قاطعیت و بر اساس تجربه تاریخی- جهانی می‌توان ادعا کرد که پاشنه‌آشیل اقتصادایران فساد است. غده سریع‌الرشد چرکین فساد روبه تزاید، سر باز کرده و به‌طور صعودی در حال آلوده‌کردن و سپس ناکارآمدی نظامات اقتصادی- سیاسی است. مبارزه با فساد نه یک اولویت در کنار سایر اولویت‌های کشور که مسأله اصلی مملکت است.

بر اساس سه اصل باور دینی، منفعت ملی و مصلحت سیاسی، مبارزه با فساد و سالم‌سازی نظام اقتصادی باید راهبرد اصلی کشور در قانون‌گذاری، اداره امور و نظارت قوای سه‌گانه مقننه، مجریه و قضائیه باشد. بد نیست از تجربه موفق دیگران هم بیاموزیم، به طور مثال  در چین پس از سه دهه اصلاحات سیاسی- اقتصادی در هجدهمین اجلاس کمیته مرکزی حزب کمونیست چین (پلنوم) ـ عالی‌ترین و مهم‌ترین نهاد تصمیم‌گیری ـ در سال ۲۰۱۳ در سایه بلوغ به اجماع ملی ‌رسید که برای ادامه اصلاحات جدید، نظارت بر قدرت در سطوح مختلف باید برقرار شود و جلوگیری از فساد، مسأله اول چین است. پلنوم، «فساد» را بزرگ‌ترین دشمن کشور تشخیص داد و اعلام داشت که سرنوشت حزب و کشور در گرو مبارزه با آن است. به‌همین‌دلیل نظارت بر قدرت در اولویت قرار گرفت تا بدین طریق از فساد پیشگیری شود.

پلنوم اعلام داشت که در گذشته مبارزه با فساد به‌صورت پیگیرانه انجام نشده و اگر امروز جلوی آن گرفته نشود، همه دستاورد‌ها بر باد خواهد رفت. بنابر این پیش نیاز مبارزه با فساد به‌‌خصوص فساد اقتصادی دو تصمیم بزرگ تاریخی است؛ اجماع واقدام ملی و آموختن از تجربه سایر کشور‌ها. اقدام ملی محصول اجماع و اراده عملی و همکاری مشترک حکومت، جامعه مدنی و بخش خصوصی است. دولت بدون مشارکت دورکن دیگرامکان توفیق ندارد برخی برآورد‌ها نشان می‌دهد یک ریال سرمایه‌گذاری برای مبارزه با فساد، ۲۳ ریال منافع برای جامعه دارد.

چراکه فساد باعث ناکارآمدی نظام اقتصادی کشور‌شده و سالم‌سازی محیط کسب وکار باعث افزایش بهره‌وری اقتصادی است و تجربه جهانی مبارزه با فساد به ما می‌گوید: انحصار، تمرکز و استمرار قدرت و ثروت، عامل اصلی تولید فساد و باز آزادی، شفافیت، حاکمیت قانون و پاسخگویی مقامات در مقابل جامعه نسبت به عملکرد خود، روش‌های پذیرفته‌شده و به اثبات‌رسیده مبارزه با فساد است. نتیجه اینکه وضعیت برای مسئولان سه قوه روشن است، اجماع کلی حاصل شده اکنون زمان اقدام قاطع‌تر، اساسی‌تر و عملی بدون هرگونه ملاحظه است.

* استاد دانشگاه