روزگار سیاه «تولید» چادر سیاه

بازوی پژوهشی مجلس شورای اسلامی در گزارشی تحلیلی تصویر دقیقی از میزان تولید، ظرفیت اسمی و میزان واردات پارچه مشکی به کشور ترسیم کرده است. در گزارش این مرکز پژوهشی تصریح شده است که تنها یک درصد از نیاز کشور به پارچه چادر مشکی در داخل تولید می‌شود و 99درصد آن به ارزش 42میلیون دلار سالانه به کشور وارد می‌شود.

یافته‌های مطالعه مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که کل تولید پارچه چادر مشکی تا قبل از سال 1392 فقط منحصر به کارخانه حجاب شهرکرد با تولید حدود 800هزار تا یک میلیون مترمربع بود که با توقف تولید این واحد در سال 1392 و شروع تولید کارخانه‌های یزدباف و کرپ‌ناز، تولید فعلی پارچه چادر مشکی کشور در صورت وجود تقاضا و سفارش مشتری، حدود یک میلیون مترمربع برآورد می‌شود که تقریباً یک درصد نیاز مصرفی کشور را تامین می‌کند. این در حالی است که در حال حاضر ظرفیت کارخانه‌های تولید پارچه چادر مشکی کشور حدود 30میلیون مترمربع و مصرف داخلی آن سالانه حدود 80 تا 90میلیون مترمربع برآورد می‌شود. پتانسیل مصرفی پارچه چادر مشکی نیز سالانه بین 75 تا 150میلیون مترمربع قابل برآورد است.

بر اساس این گزارش، حجم واردات رسمی پارچه چادر مشکی طی سال‌های 1385 تا 1392 دارای روند صعودی و در دامنه 60 تا 80میلیون مترمربع در نوسان بوده و ارزش واردات طی این دوره بطور میانگین سالانه نزدیک به 42میلیون دلار است. به عبارت دیگر، طی سال‌های 1385 تا 1392 بطور میانگین سالانه حدود 63میلیون مترمربع پارچه چادر مشکی از طریق مبادی گمرکی وارد کشور شد. در مجموع طی سال‌های مذکور حدود 505میلیون مترمربع پارچه چادر مشکی به ارزش 333میلیون دلار و عمدتا از کشورهای کره جنوبی، چین، ژاپن، تایوان، اندونزی و بعضاً هند به کشور وارد شده است که میانگین ارزش هر متر پارچه چادر مشکی وارداتی حدود 66سنت بوده است. با کاهش تعرفه واردات چادر مشکی در سال 1385، حجم واردات پارچه چادر مشکی در سال 1386 از نظر متراژ تقریباً به سه برابر افزایش یافت که این برابری در سال‌های اخیر نیز ادامه داشته است. البته با کاهش تعرفه پارچه چادر مشکی، قیمت نهایی این محصول نه تنها در بازار کشور کاهش پیدا نکرد، بلکه از حدود 60سنت به ازای هر مترمربع، به بیش از 70سنت افزایش یافته است. این در حالی است که براساس نظر صاحبنظران و مدیران واحد تولیدی، قیمت تمام شده هر متر پارچه وارداتی حدود 5/1 تا 3 دلار برآورد می‌شود که در سطح خرده‌فروشی بین 10 تا 15 دلار به فروش می‌رسد.

بنابراین مهم‌ترین پیامد سیاست کاهش تعرفه پارچه چادر مشکی، منتفع نشدن مصرف‌کنندگان برخلاف واردکنندگان، بداظهاری و کم‌اظهاری و افزایش میزان عدم‌النفع دولت از محل حقوق ورودی و سرکوب شدن انگیزه سرمایه‌گذاری تولید پارچه چادر مشکی در کشور و به تبع آن عدم به‌کارگیری ظرفیت‌های خالی واحدهای تولیدی فعال موجود (بیش از 30میلیون مترمربع) است که در صورت فعال شدن همین ظرفیت موجود، تولید داخلی پارچه چادر مشکی خواهد توانست حدود 30 تا 40درصد نیاز مصرفی کشور را تامین کند.

 چالش‌های تولید پارچه چادر مشکی

به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، عدم به‌کارگیری ماشین‌آلات با فناوری روز، نبود انگیزه سرمایه‌گذاری در زمینه تولید پارچه چادر مشکی توسط بخش خصوصی واقعی، کیفیت پایین و قیمت تمام شده بالای تولید داخل در مقایسه با پارچه‌های وارداتی (عدم رقابت‌پذیری)، سفارش‌محور بودن تولید پارچه چادر مشکی و تولید مقطعی آن در کشور، عدم استقبال مصرف‌کنندگان از پارچه‌های تولید داخل، تعرفه پایین واردات پارچه چادر مشکی و مشکلات بداظهاری و کم‌اظهاری و حاکم بودن رویکرد استقرار کل حلقه‌های زنجیره تولید پارچه چادر مشکی اعم از تولید نخ فیلامنت، بافت، رنگرزی و چاپ و مراحل تکمیل نهایی پارچه در یک واحد تولیدی از مهم‌ترین چالش‌های تولید پارچه چادر مشکی در ایران به حساب می‌آیند. عمده این چالش‌ها در حقیقت عارضه فقدان سیاست صنعتی هدفمند در اکثر فعالیت‌های صنعتی به‌ویژه صنعت نساجی و مساعد نبودن فضای سرمایه‌گذاری است که این امر نیازمند تدوین بسته‌های سیاستی حمایتی و ارائه مشوق‌های مالی و تسهیلات ارزان‌قیمت منحصراً برای توسعه کارخانه‌های فعال موجود یا تامین سرمایه در گردش در نخستین گام و طرح‌های جدید سرمایه‌گذاری توسط بخش خصوصی واقعی در گام دوم و حمایت‌های تعرفه‌یی مقطعی و زمانبندی شده است که در صورت نیاز به الزامات قانونی پیشنهاد می‌شود بسته حمایتی یاد شده در قالب لایحه‌یی با عنوان حمایت از رشد و توسعه صنعت نساجی توسط دولت تهیه و به مجلس شورای اسلامی ارائه شود.

 راهکارهای حمایتی

مرکز پژوهش‌های مجلس پس از برشمردن چالش‌ها و چشم‌اندازهای تولید پارچه چادر مشکی در کشور، راهکارهایی برای حمایت دولت از کارخانه‌های تولید این نوع پارچه‌ها پیشنهاد کرده است که به این قرارند:

1. همسان‌سازی حقوق ورودی کلیه پارچه‌های وارداتی معادل 32درصد (به‌عبارت دیگر افزایش حقوق ورودی پارچه چادر مشکی از 10درصد به 32درصد) از طریق ابطال مصوبه 898187/ت 35922 ک مورخ 26/7/1385 هیات وزیران.

2. اعطای تسهیلات ریالی ارزان‌قیمت با نرخ بهره ترجیحی منحصراً با هدف توسعه کارخانه‌های موجود فعال یا تامین سرمایه در گردش در گام اول و طرح‌های جدید سرمایه‌گذاری در بخش خصوصی واقعی در گام دوم و در اولویت قرار دادن این واحدها و طرح‌ها در اخذ تسهیلات ارزی از صندوق توسعه ملی جهت نوسازی و خرید ماشین‌آلات در قالب یک برنامه زمانبندی شده همراه با اعطای مشوق‌های دیگر و بیمه نوسانات غیرمتعارف نرخ ارز توسط دولت (صدور مجوزهای جدید تاسیس باید محدود و متناسب با مصرف داخل باشد به‌گونه‌یی که سقف مجوزهای صادر شده باید مشخص و تضمین شده باشد و مجوزهای صادره باید دربرگیرنده کل زنجیره ارزش و در راستای تکمیل آن باشد) .

3. کاهش تدریجی و زمانبندی شده واردات پارچه چادر مشکی همزمان با افزایش میزان تولید آن (به‌عبارت دیگر ایجاد محدودیت مقداری مقطعی متناسب با میزان مصرف و تولید داخل) .

4. ممنوعیت واردات پارچه از مناطق آزاد و مبادی غیررسمی و نظارت دقیق بر آن.

5. بالا بردن هزینه ورود پارچه چادر مشکی به‌صورت چمدانی توسط مسافران خارجی و زیارتی (این امر باید در قالب سیاست و با روش‌های محدودیت مقداری و با وضع عوارض بدون اعمال ممنوعیت صورت گیرد) .

6. اتخاذ تمهیدات لازم در جهت کاهش قاچاق پارچه چادر مشکی به داخل کشور.