مبارزه با واردات برندهای جعلی

تاریخ خبر : 94/05/10

احسان سلطانی - پژوهشگر
ارزش بازار داخلی نساجی، پوشاک و کفش ایران از تولید ناخالص داخلی ۹۰ کشور دنیا بیشتر است. مطالعات نشان می‌دهد در سال‌های اخیر تا بیش از ۶۰ درصد از بازار داخلی (با ارزش بیش از 10 میلیارد دلار) تحت نفوذ واردات واقع شده است و ضریب نفوذ واردات پوشاک ایران 5/ 1 برابر متوسط جهانی است.


در شرایطی که تولیدکننده داخلی در هر مرحله از تولید باید مالیات، مالیات بر ارزش افزوده و حق بیمه را پرداخته و با بسیاری از هزینه‌های دیگر روبه‌رو است، حجم عظیم کالای قاچاق که سهم آن حداقل نیمی از بازار داخلی است، به سهولت و با کم‌ترین هزینه در سطح کشور توزیع می‌شود.

در دهه 80 حجم واردات و قاچاق منسوجات، پوشاک و کفش رشد سریعی یافت و در انتهای آن به بیش از ۶ میلیارد دلار بالغ شد. حجم عظیم واردات و قاچاق که در بین کالاهای مصرفی اولین رتبه را به خود اختصاص داد، منجر به افت شدید صنایع پوشاک و همچنین صنعت نساجی و از دست رفتن بین نیم تا یک میلیون شغل مولد شد. طی دهه گذشته صادرات رسمی پوشاک به ایران (از طریق گمرک‌های جهان به مقصد ایران) نسبت به دهه ماقبل آن بیش از ۲۵ برابر و در سال ۱۳۹۰ نسبت به سال ۱۳۷۰ معادل ۲۱۵ برابر شد. آمار واردات پوشاک با مغایرت‌های وسیعی همراه بوده است و با مقایسه داده‌های صادراتی کشورهای صادرکننده به ایران با داده‌های واردات گمرک ایران مشخص می‌شود که طی دهه 93-1383، معادل ۶/ ۴ میلیارد دلار کم‌اظهاری یا تخلفات دیگر در واردات پوشاک وجود داشته است. از سوی دیگر مغایرت بیش از ۷۰۰ هزار تن (معادل دو میلیارد قطعه لباس) در این دوره، معضلات دیگر از قبیل عدم اظهار در گمرک‌ها را نیز روشن می‌سازد. با توجه به سهولت نگهداری و جابه‌جا‌یی پوشاک، واردات قاچاق و غیررسمی پوشاک بیش از واردات گمرکی آن برآورد می‌شود.

طی سال‌های اخیر صادرات مستقیم و رسمی پوشاک و کفش از چین و ترکیه به ایران به شدت افزایش یافته است. به‌طور کلی این روند از زمان افزایش درآمدهای نفتی کشور آغاز شد و تا‌کنون همچنان به روند رشد خود ادامه داده است.  در این یادداشت، منظور از قاچاق رسمی، مغایرت بین ارقام کشورهای صادرکننده به ایران و مقادیر اعلامی توسط گمرک‌های کشور است. با مقایسه داده‌های صادراتی کشور چین با داده‌های واردات گمرک ایران مشخص می‌شود که طی 10 سال گذشته، ۳ میلیارد دلار کم‌اظهاری، بداظهاری یا تخلفات دیگر وجود داشته که فقط بیش از ۳۰ درصد آن مربوط به سال 2014 میلادی (بهمن 1392 تا بهمن ۱۳۹۳) است. در حالی که چین اعلام کرده در سال ۲۰۱۴ میلادی به میزان ۹۵۹ میلیون دلار پوشاک و کفش به ایران صادر کرده، ارقام گمرک ایران حاکی از فقط ۵ میلیون دلار واردات از چین است. برآورد می‌شود واردات به مناطق آزاد تجاری کمتر از ۲۰ درصد این مغایرت را به خود اختصاص دهد. در این میان قاچاق پوشاک/ کفش از امارات متحده عربی و دیگر مبادی ورودی و به ویژه از ترکیه، به مراتب بیش از واردات گمرکی فوق‌الذکر برآورد می‌شود. حجم ورودی قاچاق رسمی پوشاک و کفش از کشور چین در سال گذشته معادل 110 هزار دلار یا حجم یک کامیون در هر ساعت بوده که از توان و قابلیت قاچاقچیان خرده‌پا خارج است. کل ارزش قاچاق پوشاک و کفش به کشور در حال حاضر حدود 5/ 2 میلیارد دلار برآورد می‌شود.

پوشاک وارداتی عمدتا از نوع نامرغوب است که با مدل‌های تقلیدی برندهای معتبر و همچنین جعل نام تجاری آنها، از قدرت نفوذ بالایی در بازار برخوردار می‌شود. بهای واحد وارداتی انواع پوشاک تریکو (کد تعرفه تجاری دورقمی HS61) به کشور از چین کمتر از نصف آلمان است. در مورد پوشاک از پارچه تاری-پودی (کد HS62) بهای واحد صادراتی جهانی چین، ۵۰ درصد بیش از ایران است.
حجم بالای فروش پوشاک قاچاق وارداتی به میزان بالایی مدیون استفاده (غیرقانونی) از اعتبار برندهای معروف جهانی است. حجم تجارت غیرقانونی و قاچاق بیش از سه تریلیون دلار تخمین زده شده و طبق اعلام سازمان گمرک‌های جهانی 10 درصد تجارت جهانی منسوجات و پوشاک شامل کالاهای جعلی و قاچاق می‌شود که منجر به ایجاد 5/ 7 میلیارد یورو خسارت برای صنایع مربوطه در اروپای غربی شده است. در غیاب آمار رسمی داخلی و جهانی، به نظر می‌رسد ایران اولین رتبه جهانی در قاچاق منسوجات و پوشاک (با برندهای جعلی) را به خود اختصاص دهد.

در شرایطی که با توجه به حجم بالای قاچاق منسوجات و پوشاک به کشور، توجهی به مساله جعلی بودن برند کالاهای قاچاق نمی‌شود، در کشورهای اروپایی و آمریکا توجه روی مبارزه با واردات پوشاک با برندهای جعلی متمرکز است. بیش از ۹۵ درصد حجم واردات و قاچاق پوشاک کشور با برندهای جعلی صورت می‌گیرد که معضلات ناشی از واردات را دو چندان می‌کند. پوشاک وارداتی جعلی با برندهای مشهور و معتبر از نفوذ در بازار به مراتب بالاتری برخوردار بوده و چنانچه دیده می‌شود با کاهش تقاضای مصرف کالاهای داخلی با برندهای کم‌توان، عرضه پوشاک جعلی بیش از واردات به تولید داخلی لطمه زده است.  برند تجاری بیش از ۹۹ درصد کالای پوشاک خارجی عرضه شده در کشور، برندهای معروف جهانی تقلبی بوده که با توجه به خارجی بودن و عدم آگاهی اغلب مصرف‌کنندگان به‌عنوان کالای برنددار از مقبولیت بسیار بالاتری برخوردار است. به‌عنوان مثال در حالی که نمونه اصل یک کیف لویی ویتون بین 700 تا 3 هزار دلار قیمت دارد، نمونه جعلی آن بین یک تا سه میلیون ریال در ایران عرضه می‌شود. طبق مطالعات انجام شده توسط موسسه تحقیقاتی صنایع نساجی نزدیک به دو‌سوم قشر جوان کشور حتی با کیفیت پایین‌تر یا قیمت بالاتر، پوشاک برنددار خارجی (البته تقلبی) را ترجیح می‌دهند.

فروشگاه‌هایی که اقدام به توزیع پوشاک خارجی برنددار (البته جعلی) می‌کنند، با توجه به حاشیه سود بالا امکان پرداخت اجاره‌بهای بالا در خیابان‌های اصلی و بهترین نقاط مراکز فروش را دارند و در نتیجه ضمن تنگ کردن عرصه فعالیت برای تولیدکنندگان داخلی، هزینه توزیع را برای آنها بالا می‌برند. بررسی‌های میدانی در سطح کشور نشان می‌دهد که از ده‌ها هزار فروشگاه و بوتیک عرضه‌کننده پوشاک و کفش خارجی فعال، کمتر از یکصد واحد عرضه‌کننده کالای اصل هستند.