کشت فراسرزمینی، الزامات و حمایت های گمرکی

بر اساس ماده ۲۴ آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی و بندهای ج، چ و ح می توان محصولات تولید شده در کشت های فراسرزمینی را محصول تولید ایران محسوب و از شمول پرداخت حقوق ورودی و مالیات بر ارزش افزوده و عوارض معاف نمود.

بر اساس تصویب نامه شماره 12146/ت51271ه   مورخ 05/02/1395 آیین نامه کشت فراسرزمینی  تصویب و جهت اجرا ابلاغ شد.

بر اساس ماده یک این آیین نامه  کشت فراسرزمینی عبارت است از" بهره برداری از منابع، عوامل، ظرفیت­ها و امکانات سایر کشورها برای تولید محصولات کشاورزی مورد نیاز در راستای حفظ منابع پایه تولید و ارتقای امنیت غذایی و سایر نیازهای صنعتی کشور."

هر چند که کلیه اشخاص حقیقی ساکن ایران و اشخاص حقوقی ایرانی که در چارچوب ضوابط می توانند داوطلب کشت فراسرزمینی در کشورهای هدف باشند. لیکن با توجه به  ماده8  استفاده از تسهیلات این آیین نامه صرفاً شامل متقاضیانی می شود که با وزارت جهاد کشاورزی جهت تأمین اهداف مذکور در این آیین نامه قرارداد منعقد نموده باشند.

طبق ماده2 وزارت جهاد کشاورزی مکلف شده  است با همکاری وزارتخانه های امور خارجه و امور اقتصادی و دارایی و سایر دستگاه­های ذی ربط و با رعایت قوانین و مقررات مربوط، نسبت به تنظیم و ارایه مشوق ها و حمایت ها به متقاضیان کشت فراسرزمینی، از جمله موارد زیر اقدام نماید:

الف ـ انجام پشتیبانی، ارایه اطلاعات و مشاوره های لازم به متقاضی.

ب ـ تعهد خرید محصولات و یا تولید قراردادی در شرایط رقابتی در مورد محصولات مورد نیازی که اولویت آنها توسط وزارت جهاد کشاورزی اعلام و در چارچوب مقادیر مصوب انجام میشود.

تبصره ـ ضوابط تعیین صلاحیت حرفه ای متقاضیان کشت فراسرزمینی توسط وزارت جهاد کشاورزی تعیین می شود.

از طرف دیگر با توجه به ماده3  وزارت امور خارجه مکلف شده  است با هماهنگی وزارت جهاد کشاورزی نسبت به انجام موارد زیر اقدام نماید:

الف ـ تنظیم و مبادله تفاهم نامه های دوجانبه به منظور اخذ مجوز فعالیت جهت تولید، صدور محصولات تولیدی و بهره گیری از ابزارهای سیاسی و حقوقی موجود برای برقراری امنیت سرمایه گذاری متقاضیان در کشورهای هدف.

ب ـ حمایت­های حقوقی، قانونی و مدنی از متقاضیان در کشورهای هدف.

پ ـ ارایه تسهیلات لازم در خصوص امور کنسولی، اخذ روادید، اقامت و کار برای متقاضیان در کشورهای هدف با معرفی وزارت جهاد کشاورزی.

ت ـ جمع آوری و ارایه اطلاعات لازم از کشورهای هدف به ویژه در خصوص قوانین، مقررات، ضوابط و شرایط سرمایه­گذاری، مالکیت، اجاره و بهره­برداری از اراضی به وزارت جهاد کشاورزی.

شرکت مادرتخصصی سرمایه گذاری های خارجی ایران مجاز است با متقاضیان بخش خصوصی و تعاونی در اجرای پروژه های بزرگ کشت فراسرزمینی در کشورهای هدف با رعایت قوانین و مقررات مربوط مشارکت نماید.( ماده 4 )

بر اساس ماده 5  بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مکلف است در چارچوب ضوابط و مقررات مربوط نسبت به تأمین ارز مورد نیاز در قالب اعتبار خرید محصولات تولیدی اقدام نماید. بعبارتی تامین ارز خرید این محصولات یک تکلیف برای بانک مرکزی می باشد.

وظیفه حمایت از نیروی کار ایرانی متقاضی کشت فراسرزمینی در کشورهای هدف طبق ماده 6  و در چارچوب قوانین و مقررات مربوط بر عهده  وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی قرار داده شده است .

همچنین طبق ماده7 صندوق توسعه ملی مجاز است در چارچوب ضوابط و مقررات مربوط، نسبت به تأمین تسهیلات مورد نیاز متقاضیان کشت فراسرزمینی در کشورهای هدف با معرفی وزارت جهاد کشاورزی اقدام نماید.

در خبرهای مختلف بارها اعلام شده ایران به دنبال کشاورزی در خاک تاجیکستان می باشد و یا یک  مقام تاجیکی در دیدار با وزیر نیرو اعلام می نماید آماده کشت فراسرزمینی هستیم یا در مورد مشابه قزاقستان اعلام آمادگی می نماید.

استفاده از ظرفیت‌های کشاورزی مناسب تاجیکستان و سایر کشورها برای همکاری دو جانبه در زمینه کشت فراسرزمینی می تواند موجب تحکیم روابط سیاسی و اقتصادی و.. گردد. اما  کشت فرا سرزمینی نیاز به حمایت های گمرکی بصورت  قانونی دارد.

وقتی دستگاهای اجرایی کشور مکلف و موظف شده اند حمایت های قانونی بصورت  سرمایه گذاری مشترک ، تامین ارز ، ارائه تسهیلات و .. را ارائه نمایند باید مشخص شود  محصولات تولیدی در کشت فراسرزمینی قرار است چگونه وارد کشور شوند.

مباحثی همچون قواعد مبدأ، حقوق ورودی محصولات کشاورزی تولید شده، چگونگی تشخیص و نظارت بر تولید و حمل و نقل همچنان مسکوت مانده است.

آیا قرار است در قالب تعرفه های ترجیحی وارد کشور شود ؟ آیا این محصولات با توجه سرمایه گذاری ایران ، تسهیلات ارائه شده و ... محصول ایرانی تلقی می شود یا محصول تاجیکستان و قزاقستان ؟

آیا حقوق ورودی قابل پرداخت محصولات فراسرزمینی همانند سایر محصولات وارداتی خواهد بود ؟ اگر چنین باشد با خرید و واردات  این محصولات از سایر کشورها چه تفاوتی دارد؟

اگر قرار است که کشت فراسرزمینی داشته باشیم و با موافقت و مجوز وزارت جهاد کشاورزی باشد ، از تسهیلات صندوق توسعه ملی استفاده کند و ... و  مطمئناً  این موضوع با توافقنامه های بین دو کشور خواهد بود لازم است تا حمایت های قانونی نیز از آن بعمل آید حمایت هایی که می تواند موجب گسترش کشت فراسرزمینی در شرایط بحران آب باشیم.

چند راهکار و پیشنهاد  :

الف : تعیین حقوق ورودی صفر برای محصولات کشت فراسرزمینی

بر اساس بند د ماده یک قانون امور گمرکی مصوب مجلس شورای اسلامی(1390) حقوق ورودی عبارت است از حقوق گمرکی بعلاوه سود بازرگانی و سایر  وجوهی که گمرک مسئول وصول آن است.

حقوق گمرکی همه کالاهای وارداتی 4 درصد ارزش گمرکی تعییین شده است لذا به فرض اینکه دولت هم بخواهد باید در قالب لایحه ای حقوق از مجلس تقاضای اصلاح نماید و یا اینکه حدقل حقوق ورودی را همان چهار درصد تعیین نماید و سود بازرگانی را صفر در نظر بگیرد.

ب) استفاده از موافقت نامه های تعرفه ای ترجیجی :

در تعرفه ترجیحی برای کشور‌هایی که توافقنامه به امضا می رسد برای برخی محصولات بین دو کشور ارفاق قائل شده و  نرخ تعرفه را نسبت به تعرفه عمومی تنزل می‌دهند. مانند تعرفه‌های ترجیحی بین ایران و ترکیه

در این مورد نیز بدلیل اینکه دولت فقط  می تواند بر روی سود بازرگانی ارفاق و تخفیف قائل شود و با توجه به اینکه عمده محصولات کشاورزی دارای حقوق ورودی 5 درصد تا  10 درصد می باشند لذا نمی تواند چندان تاثیر و تغییری ایجاد نماید.

ج) محصولات فراسرزمینی ، محصول ایران تلقی شود

بر اساس ماده24 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی " کالایی که تماماً در یک کشور تولید شده، همان کشور را باید مبدأ آن کالا محسوب نمود.

و در ادامه همین ماده بیان می کند" فقط موارد زیر به عنوان کالایی که تماماً در یک کشور تولید شده، در نظر گرفته خواهد شد:

الف - محصولات معدنی که از خاک، آبهای سرزمینی یا از بستر دریای همان کشور استخراج می شوند.

ب - محصولات نباتی که در همان کشور برداشت می شوند.

پ - حیوانات زنده ای که در همان کشور به دنیا آمده و در همانجا پرورش داده می شوند.

ت - محصولاتی که از حیوانات زنده در همان کشور به دست می آیند.

ث - محصولاتی که از صیادی یا ماهیگیری در همان کشور به دست می آیند.

ج - محصولاتی که از صیادی در دریا یا سایر محصولاتی که از دریا به وسیله کشتی های همان کشور به دست می آیند.

چ - محصولات که از کارخانه های مستقر بر روی عرشه کشتی های همان کشور منحصراً از محصولات بند (ج) به دست می آید.

ح - محصولاتی که از دریا یا اعماق آن در خارج از آبهای سرزمینی همان کشور استخراج می شود، به شرط اینکه همان کشور حق انحصاری در آن آبها یا اعماق آن را داشته باشد.

خ - قراضه و ضایعات حاصل از عملیات ساخت یا پردازش و اشیای مستعمل که در همان کشور جمع آوری شده و فقط مناسب برای بازیافت مواد خام باشند.

د - کالاهایی که در همان کشور منحصراً از محصولات اشاره شده در بندهای (الف) تا (خ) تولید شوند."

اگر به سه بند ج و چ  و ح توجه کنیم اعلام شده محصولاتی که از صیادی در دریا یا سایر محصولاتی که از دریا به وسیله کشتی های همان کشور به دست می آیند و محصولات که از کارخانه های مستقر بر روی عرشه کشتی های همان کشور منحصراً از محصولات بند (ج) به دست می آید و محصولاتی که از دریا یا اعماق آن در خارج از آبهای سرزمینی همان کشور استخراج می شود، به شرط اینکه همان کشور حق انحصاری در آن آبها یا اعماق آن را داشته باشد  بعنوان کالای تولید شده در همان کشور محسوب می شود.

با استفاده از ماده 24 آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی و بندهای ج، چ و ح می توان محصولات تولید شده در کشت های فراسرزمینی را محصول تولید ایران محسوب و از شمول پرداخت حقوق ورودی و مالیات بر ارزش افزوده و عوارض معاف نمود.